dinsdag 22 mei 2018

Kleurproeven in vallei van de Lembrée


Zoals jullie weten zijn we al sedert 1994 (dus bijna 25 jaar!) bezig in de Vallei van de Lembrée. Honderden dagen veldwerk resulteerden in een reeks ontdekkingen die bijna 5 km in lengte totaliseren. Tientallen topo’s; duizenden foto’s en de beschrijvingen van de +/- 130 karstfenomenen wachten op publicatie. Maar voor er ooit iets gepubliceerd wordt, moet het hydrologisch plaatje van het karstsysteem duidelijk zijn geworden. 
In de loop der jaren hielden we er een vijftal kleurproeven maar daardoor waren er soms meer vragen dan antwoorden gekomen.  Vandaar dat ik heb besloten om in 2018 een tandje bij te steken en alles te kleuren wat er te kleuren valt! Dit in samenwerking met ISSEP (www.issep.be)  en sinds kort met Geert de Sadelaer van Cascade, geniale elektronicus die een compacte maar zeer goed werkende fluorimeter bouwde.

Eerste kleurproef was op Donderdag 22 maart 2018. Om 17u stipt goten Annette en ik 150 g uranine (fluo) uit in de Chantoir de Bressine in Ferrières. Die was nooit eerder gekleurd en was de meest stroomopwaartse chantoir van de Lembrée! 
Chantoir de Bressine
We legden fluocapteurs in de resurgenties, zo ook in de bron van de Grotte Charles en de vijver aan de Roche aux Corneilles. De mensen van ISSEP hadden de resurgentie voorzien van een machine die automatisch waterstalen nam om het uur.
De waterstaalnemer aan de bron
De ochtend nadien trok ik naar de Grotte des Illusions om daar de fluocapteurs in de collecteur van de Lembrée te leggen. Deze grot biedt via een 10 m diepe put een zicht op de ondergrondse Lembrée. Het water stond 5-6 m hoog in de put, wat niet zo gunstig was (= heel veel water, dus grote verdunning).
Die avond, en dat was ook het stramien voor de volgende dagen, zou ik nog verschillende keren naar deze grot en de resurgenties gaan om waterstalen te nemen en fluocapteurs te wisselen.
Illusions (opgelet er schort nog iets aan de indicaties van de diepte)
Het was intussen duidelijk geworden dat bij deze kleurproef de wet van Murphy genadeloos toesloeg. Het debiet van de resurgentie was veel groter, zowat het dubbele, dan wat het meettoestel van Aqualim (dat het debiet van de rivier stroomafwaarts, in Palogne permanent meet) had doen uitschijnen. Minstens 700 l/s! We hadden met erg weinig kleurstof gewerkt en met zulke grote verdunning zaten we op de limieten van wat meetbaar was.
Vervolgens bleek dat de automatische waterstaalnemer defect was, die had niks gedaan. Gelukkig was er de elektronische fluorimeter in de bron en hoera, vanaf maandag 26 maart was de fluo beginnen verschijnen op de grafiek van de fluorimeter, maar heel zwak. En dan ineens vanaf vrijdagnacht begon de grafiek bokkensprongen te maken, met totaal onmogelijke pieken voor zowat alles, dus ook troebelheid, niveau enz. Er was iets mis.

Vrijdag 28 maart gingen Annette en ik ter plaatse kijken: er bleek een enorme boomstronk in de bron te zijn gevallen met een wortel eraan van wel een kubieke meter groot; een enorme klomp modder en aarde die de optische sensoren van de fluorimeter had verstopt.  Na schoonmaak van de fluorimeter (waar ook een slangetje was van losgekomen) registreerde deze weer normaal. Op ronde om de fluocapteurs te gaan halen, ook in de Illusions. Daar stond het water zowaar nog een meter hoger. Een ingeving gehad en in de Perte/resurgence des Bouteilles gekropen, die 150 m stroomafwaarts ligt: daar stond het water op -3. Zou dit niet gewoon ook een zicht op de ondergrondse Lembrée zijn? Jammer genoeg lag er geen fluocapteur in, maar ik heb wel een waterstaal genomen.
En omdat ik wilde weten of beide watertafels niet even hoog zouden liggen -wat de theorie zou staven – ben ik rond 17 u nog gauw met Annette een waterpassing gaan doen van de Illusions naar de Bouteilles. Hieruit bleek dat de watertafel in de Bouteilles 2 m lager lag. Om zekerheid te hebben moet er hier een kleine kleuring gebeuren.

Na analyse van alle fluocapteurs en waterstalen door de mensen van ISSEP in hun labo (waarvoor dank!), was dit het resultaat van deze kleurproef: de Chantoir de Bressine watert eveneens af naar de resurgentie van de Lembrée, en wel via de collecteur die zichtbaar is in de Grotte des Illusions. Over het traject van 4140 m doet het water 95 uur, aan een gemiddelde snelheid van 44 m/u, maar we weten van vroeger dat het eerste deel van het traject, tot aan de Illusions, vele malen sneller is dan de het laatste stuk tot aan de bron.
Overigens, bleken ook de fluocapteurs van de vijver aan de RAC positief, maar het zou me te ver leiden om dat hier in dit artikel te bespreken.

Gezien de kleurproef niet in ideale omstandigheden verliep, is het best mogelijk dat we ze in de toekomst zullen herhalen (met een elektronische fluorimeter in de Illusions dan).

Op vrijdag 18 mei 2018 (het begin van een zonovergoten lang Pinksterweekend vol verrassingen), vond een volgende kleurproef plaats. Geert van Cascade vervoegde mij rond de middag in Vieuxville. We zouden vandaag alles voorbereiden voor de kleurproef van de Abime de Fermine

Eerst naar de Grotte des Illusions, die een relatief gemakkelijke toegang biedt tot de ondergrondse Lembrée. Beneden de 10 m diepe put werd de fluorimeter van Geert in de rivier geplaatst; die een maand lang om de 5 minuten de (eventuele) doorgang van de kleurstof zal meten. Daarna nog fluocapteurs gaan leggen in de resurgentie, waar er ook permanent een elektronische fluorimeter van ISSEP staat.
Dan nog capteurs gaan leggen in de overloop van de vijver aan de RAC, die hoogstwaarschijnlijk ook door bronnen wordt gevoed. We zagen dat er iemand thuis was in dit privéterrein, dus aangebeld en we werden zowaar zeer goed onthaald door de eigenaar, een gepensioneerde Nederlander. Hij gaf ons maar wat graag een rondleiding op zijn 3 hectare groot terrein en inderdaad: die vijver wordt gevoed door 2, mogelijk 3 verschillende bronnen. Een ervan is zelf volledig overbouwd met een huisje. De oorsprong van het water is nog niet zeker maar dat zullen onze kleurproeven de komende maanden hopelijk duidelijk maken.
Een van de bronnen die de vijver voeden
Daarna naar de Abime de Fermine, discreet door het bos (dat verboden terrein is!). Prachtige site; het riviertje stroomt door een pittoreske vallei over de schist en verdwijnt dan tegen een 20 m hoge kalksteenwand in een donker gat: de mythische “Abime” (zowat 50 m diep). 200 g opgeloste uranine uitgegoten, steeds spectaculair om zien.
Kleuring Abime de Fermine
De enige kleurproef ooit gebeurde 90 jaar geleden, en toen was er van het hydrologisch systeem van de Lembrée nog niets bekend. Toen verscheen de kleurstof na 6 dagen in de resurgentie van de Lembrée. Wat we deze keer vooral willen weten is of het water al dan niet via de collecteur van de ondergrondse Lembrée passeert (zichtbaar in de Illusions) of niet. De fluo is onderweg, afwachten nu!


Geen opmerkingen :

Een reactie posten